De Elzas ligt in het noordoosten van Frankrijk en wordt begrensd door Duitsland, Zwitserland en de Franse ‘Jura’. De beste wijngaarden van de Elzas bevinden zich op een hoogte van 200-350m en strekken zich uit over een stuk van 150 km tussen de rivier de Rijn en de bergkam van de Vogezen. De bergen houden wind en wolken tegen waardoor de zon vrij spel heeft op de zuid- en zuidoostelijk gelegen hellingen. Het is er warm en droog, dus rijping is nooit een probleem. Vanwege het klimaat en de bodem is de druivenkeuze net als in Duitsland.

Het plukken van de biologische Grand Cru Osterberg, Domaine Louis Sipp, Elzas

Er worden hoofdzakelijk witte wijnen geproduceerd. Door de grote verscheidenheid aan bodemtypen is het vooral de uitdaging om de juiste druif aan te planten. De meest toegepaste druiven zijn Sylvaner, Pinot Blanc, Riesling, Muscat, Pinot Gris en Gewurztraminer. De laatste vier worden beschouwd als Cépages Nobles (edele druiven), waardoor alleen deze druiven in aanmerking kunnen komen voor een AC Alsace Grand cru status. Vanaf 1962 kreeg de gehele regio de AOC status. Beroemde wijnhuizen uit de Elzas zijn Hugel, Dopff, Trimbach, Humbrecht, Becker, Kuehn en Muré. Net als in de Languedoc én de Nieuwe Wereld-landen, zoals Australië, Chili, Zuid-Afrika en Argentinië staan merken en druiven centraal. Anders dan in de rest van Frankrijk worden de druiven dan ook genoemd op het etiket en zijn veel wijnen van één specifieke druif.

De Gewürztraminer, ofwel de ‘Keizer van de Elzaswijnen’, dankt haar naam aan de geparfumeerde wijnen die het voortbrengt.  De ‘Würze’ betekent ‘specerij’ of ‘kruiden’ in het Duits. Deze zuivere, droge wijnen doen in geur en smaak denken aan bloemen, kruiden, rozenblaadjes en lychees. De wijn combineert perfect bij traditionele Elzas-gerechten zoals gans of varken.

De misschien wel belangrijkste druif van de Elzas is de Riesling, ook wel bekend als de ‘Koning van de Elzas’. Een nobele druif die rijke, complexe wijnen voortbrengt met appel, citrus en bloemen. Wereldfaam verwierf de druif met de (lichtzoete) wijnen vaak met lang bewaarpotentieel. Na enkele jaren kan een mooi verouderende Riesling specifieke kwaliteiten ontwikkelen; in Duitsland aangeduid met ‘Firne’. Een Firne is een combinatie van heel wat fijne en mooie verouderde geuren: gekonfijte vruchten, nootjes (bij Riesling vaak amandel), wat aardse geuren (zoals humus). In de mond zal een bittertje wat toenemen, maar bij de grote Rieslings is dit heel subtiel en eerder structurerend. Riesling is heerlijk bij traditionele Elzasser zuurkoolschotels, kip in rieslingwijn, zoetwatervissen, Aziatische gerechten en geitenkaas.

Riesling kán bij het verouderen een heel specifiek aroma ontwikkelen, door velen aangeduid als petroleum- of bezine geur, genaamd ‘gout de petrol’. Onder wetenschappers, vakbladen en Riesling-liefhebbers is er altijd veel discussie over hoe we dit aroma moeten interpreteren en waarderen. Is het een fout? Is het een weerspiegeling van druif danwel terroir? Of is het een elegant en interessant bijproduct van veroudering? Alhoewel wij van mening zijn dat het aan ieder zelf is om te bepalen of je ervan houdt volgt nu een uiteenzetting van Gerd Brabant uit 2010 op wijn.startpagina.nl waar wij ons in kunnen vinden:

“In de schil van Riesling zit een bepaalde beschermende stof (carotenoïde) die onder invloed van warmte wordt afgebroken. Het is die stof die de druif moet beschermen tegen uitdroging en zorgt voor de goudgele kleur bij rijpe Rieslingdruiven. Hoe meer deze stof wordt afgebroken, hoe meer en hoe sneller je de zogenaamde pétrolgeur zal terugvinden. In warmere gebieden zal Carotenoïde sneller worden afgebroken. Door afbraak van deze carotenoïde ontstaan andere stoffen zoals de verbinding 1,1,6-trimethyl-1,2-dihydronaftaline, of kortweg TDN. Deze stof ontstaat tijdens de gisting, maar ook op fles. Bij hoge concentraties ruik je duidelijk benzine en petroleum. En het blijkt dat alleen bij Riesling deze stof in hoge concentraties is terug te vinden. Belangrijk is de term “ook op fles”. Want het kan heel goed zijn dat een gerijpte grote Riesling ook een vleugje petroleum heeft (of beter gezegd TDN). Dus automatisch zeggen dat petroleum in Riesling foutief is, klopt niet. Een kleine concentratie TDN, in samenhang met andere mooie verouderingsaroma’s kan een pracht van een Riesling opleveren. Zoals steeds: de waarheid ligt in het midden, en overdreven TDN is foutief, een kleine dosis ervan kan interessant zijn.

Eigenlijk kan je stellen dat de pétrolgeur de natuurlijke grenzen van aanplant van Riesling aangeeft.. Hoe warmer het klimaat en/of hoe warmer het jaar, hoe sneller de geur opkomt. De Rieslings uit 2003 in Duitsland hebben dat héél snel gekregen. Ik heb al Moezelrieslings van meer dan 30 jaar geproefd die het helemaal niet hadden, maar wel een mix van gedroogd fruit, amandel, honing, een vleugje boenwas. En in andere oudere Rieslings had ik het dan weer wel, maar helemaal niet storend, omdat er nog zoveel meer inzat.”

Pinot Gris, of Tokay Pinot Gris, of Tokay d’Alsace, geeft stevige wijnen, geschikt voor bij de maaltijd, met in de smaak en haar gulle bouquet vaak iets rokerigs, soms wat zwoel, noten, honing. Een Pinot Gris kan vanwege zijn volle smaak worden geschonken bij pittige gerechten met vis, gevogelte, asperges en het traditionele Récolette (kaas uit de Vogezen).

De Muscat d’Alsace is vaak een blend van Muscat Blanc en Muscat Ottonel en geeft delicate droge tot half droge wijn met de geur van vers fruit en muskaattonen. Heerlijk als aperitief. 

Men kan bovenstaande druiven ook wat later oogsten voor de zoete Vendage Tardive-wijnen (letterlijk ‘late pluk’) of de nog zoetere Sélection des Grains Nobles. Bij het oogsten van het laatste type worden de druiven die door botrytus zijn aangetast in meerdere plukgangen geoogst.